Wat voorbeelden:
De ‘Jiddische’ elementen in de Engelse tekst zijn voor ons publiek niet ‘verstaanbaar’.
De verwijzingen naar typisch Amerikaanse merken (Fresca, Bickford’s) roepen bij ons geen ‘beeld’ of ‘sfeer’ op.
Het gespeelde Gin Rummy is bij ons niet zo bekend, wij spelen poker of, zo je wilt, Rummikub.
muziek
De muziek van Jost interpreteert de tekst van Allen. Het feit
dat de rolfiguren zingen, is – juist bij een tekst van Allen –
al een enorme ingreep. Allen laat zijn karakters vaak ogenschijnlijk oeverloos
babbelen, waarbij onder die nerveuzige tekstwaterval vaak een onderstroom
van eenzaamheid en onvermogen voelbaar wordt. Doordat de muziek de tekst vertraagt,
wordt hij ook veel uit-druk-ke-lijk-er gesproken en verliest daarmee die typische
‘Allen-brille’; maar ingrijpender is dat de fúnctie
van al die woorden, het toedekken of bezweren van een existentiële paniek,
wordt weggenomen. Het is van groot belang om de consequenties van Josts ingrepen
/ toevoegingen grondig te analyseren, omdat het richting geeft aan de rol
van een te ontwikkelen beeldtaal.
thema
Het thema is doodsstrijd. De vorm waarin die wordt gepresenteerd
is comedy. De mens bevecht de Dood, strijdend om een langer bestaan.
Een allegorie. De Dood tegen een sterveling. Twee werelden, die van het hier
en nu en die van de Dood, komen met elkaar in botsing op het moment dat de
Dood de wereld van de levenden betreedt. De sterveling geeft zich niet zomaar
gewonnen, maar probeert het heft in eigen hand te nemen, daagt de Dood uit,
verleidt en misleidt hem.
de voorstelling
We proberen niet het door de muziek verloren gegane ‘Allen-timbre’
te restaureren, noch Allens New York uit de jaren 60 van de vorige eeuw te
reconstrueren. Wij leven op een andere plaats en in een andere tijd. De Amerikaans-Joodse
tongval is door Jost uit de tekst verwijderd. Wij zullen een Joods element
niet via visuele toevoegingen ‘reconstrueren’, omdat het in Josts
versie niet essentieel is. Wel zullen we de theatraliteit van de muzikale
structuren in beeld vertalen. We zullen daarbij kenmerken van de comedy
gebruiken, zowel in (speel-)stijl als in vormgeving. De voorstelling kan worden
gezien als theatrale vertelling, een opvoering, waarbij zowel protagonisten
als publiek doordrongen blijven van het feit dat het een gespeeld verhaal
betreft. De man en de Dood – zíjn
dood – zijn complementair aan elkaar. De Dood als afspiegeling van de
man. Misschien zelfs als projectie van de man. Als het de man lukt respijt
te krijgen van zijn Dood, is hij (misschien voor het eerst?) in staat volledig
te leven. Hij kiest zijn lievelingsmuziek (het klarinetconcert van Shaw) om
dat te vieren. Na die muziek zal hij sterven – geen mens verslaat uiteindelijk
de Dood.
Death Knocks in de Veluvine, Nunspeet.
de ruimte
De publiekstribune is speelvloer. In de lege stoelenzee zien we de man, een
kledingfabrikant. Waar zijn de anderen? Zijn die al gehaald of nog niet geboren?
Of hadden wij – het publiek – daar moeten zitten? Het publiek
is op het podium geplaatst en kijkt tegen de bijna lege tribune op. De Dood
betreedt de ruimte van de levenden, heeft moeite zich een weg te banen naar
zijn 'prooi', die laatste man die daar nog zit. De lange rijen stoelen vormen
voor de Dood een obstakel om zijn prooi rechtstreeks te kunnen benaderen.
de figuren
Beide figuren – man en Dood – zijn duidelijk toneelfiguren. De
man als een oude clown, de Dood als zijn alter ego. De Dood zal de
man uiteindelijk opnemen in zijn wereld, maar niet voordat de man zijn gewonnen
tijd heeft gevierd met een dans, een dodendans misschien, maar wel een waarin
de Dood naar zíjn pijpen danste. Het clownspak van de man kent oneindig
lange panden, die elk zijn opgerold tot stofbalen die hij – een links
en een rechts – onder de armen geklemd houdt. Aan het einde zal hij
ze niet langer vast kunnen houden, zullen ze uit zijn armen vallen en zal
de dood hem in die stofbalen liefdevol mummificeren. De
Dood – gezongen door een sopraan – zal als mansfiguur (‘Hosenrolle’)
worden opgevoerd. Zoals de Doodsfiguur gezien kan worden als projectie van
de man, kan ook de Klarinettist gezien worden als projectie van de man, de
Dood als zijn gedroomde dood, de Klarinettist als zijn gedroomde leven. Zeer
uitbundig en overdadig gecostumeerd.
de rekwisieten
De rekwisieten zullen duidelijk ‘toneelbenodigdheden’ zijn en
kunnen in materiaal, kleur en ontwerp afwijken van de realistische voorwerpen
waar zij voor staan. Het kaartspel zal bijvoorbeeld niet ‘realistisch’
worden gespeeld, maar uitdrukking geven aan – en symbool staan voor
– de strijd op leven en dood. Zo bezien vormen de kaarten de wapens
van die strijd.
het licht
Het licht zal van de publieksruimte (de tribune) een theatrale ruimte maken.
Het verstrijken van de extra ‘dag’ die de man aan de Dood ontfutselt,
zal tijdens het klarinetconcert worden verbeeld en met licht worden begeleid.
