VOORAF

In de maanden oktober en november 2008 werkte o.a. de beeldend kunstenaar Arnold Schalks mee aan het pilot-project ‘Resocialisatie Beeldende Kunst en Theater' voor en door de jeugddelinquenten (verder in dit stuk pupillen genoemd) van het Jeugd Opvoedingsgesticht (JOG) Santo Boma. Aan het eind van dit project werd er een publiekspresentatie gegeven in Thalia, de schouwburg van Paramaribo, met spoken word performances en een tentoonstelling van de beeldende kunstcreaties van de pupillen. Tevens werd er een cd en een boekje ‘Krasi fu fri’ uitgegeven met muziek en teksten van hun hand.

Arnold Schalks ontwierp het logo voor dit evenement, dat werd gebruikt voor de CD-hoes, het boekomslag en op de t-shirts die de pupillen droegen tijdens de publiekspresentatie. De presentatie was een succes: de Nederlandse staatssecretaris van Welzijn en de Surinaamse First Lady Liesbeth Venetiaan woonden het spektakel bij en er hangen nu twee posters met beeld en tekst van de pupillen in de gangen van de Nederlandse Ambassade te Paramaribo.

Intern werd er in het regime van de gedetineerde pupillen een gunstige verandering aangebracht. Maar nadat het boekje en de cd in het openbaar verschenen werd door het ministerie van Justitie censuur toegepast: de twee producten mochten niet verspreid worden via radio, krant of winkel. Er werd verder met geen woord over het project gerept.

Gelukkig verscheen er een artikel van de bij de presentatie aanwezige Nederlandse journalist Diederik Samwel in Vrij Nederland. (zie link: 'Boefjes op het Surinaamse Podium' in het menu links). Als één van de reacties daarop kreeg Alida Neslo een uitnodiging om op het congres van het Nederlands Taalgenootschap een lezing te houden, onder andere over het bijzondere (vernieuwende!) taalgebruik van de pupillen. De lezing met de titel 'Alle wegen leiden naar Alakondre' verscheen in 2010 in het februari/maart nummer van 'Onze Taal', het maandblad van het Genootschap. Zo werd er toch een manier gevonden om de censuur te omzeilen, in Nederland weliswaar.

ALLE WEGEN LEIDEN NAAR ALAKONDRE (fragmenten)

[...] REGGAE EN DE BIJBEL

Het afgelopen jaar heb ik gewerkt op een niet-alledaagse plek: in een gevangenis, ver buiten Paramaribo. Daar mocht ik voor het ministerie van Justitie een project doen getiteld 'Resocialisatie door middel van de kunsten'. Ik werkte er met veroordeelde jongeren van dertien tot achttien jaar.
Die jongeren kwamen veelal uit de onderste laag van de samenleving, en ze konden nauwelijks lezen en schrijven op het niveau dat hun leeftijd vereist, maar wat bleek? Velen van hen waren taalvirtuoos. Vaak spraken ze drie tot vier talen (al dan niet door elkaar), en ze koppelden taal nogal eens aan beweging. Maar er was nóg iets: verbeelding. Doordat ze prikkels van buiten ontbeerden, kwam alles vanuit de eigen fantasie. Die drie-eenheid van taal, beweging en verbeelding was het enige waarmee ze zich persoonlijk konden onderscheiden.

Hun inspiratiebronnen waren reggae en de Bijbel (het enige boek dat ze zonder toestemming van de autoriteiten mochten lezen). Een paar uitdrukkingen - die dus ontstaan zijn vanuit de Bijbel, gelezen door een rastabril - heb ik genoteerd in de tijd die ik met hen doorbracht:

Er is war in het leven. ('Het is een gevecht om te overleven in een harde wereld', naar het Engelse war, 'oorlog'.)

Ik ben een rapster. ('Ik ben anders, en druk me uit via raprijm.')

Ik ben een kantjesman. ('Ik ben een man die aan de kant van het goede staat.')

Jij bent een vampaja. ('Je bent een slecht mens'; van het Engelse vampire, 'vampier'.)

Ik ben loktop. ('Ik ben opgesloten'; van het Engelse locked up.)

Jij bent wiekiet. (Jij bent boosaardig'; van het Engelse wicked.)

Aipas me niet. ('Geef me niet het boze oog'; van het Engelse eye, 'oog' en pass, 'geven'.)

Ik ben een lajan. ('Ik ben een moedig mens'; van het Engelse lion, 'leeuw'.)

Bos bos aas. ('Homo'; letterlijk: 'kont (van het Engelse ass) kussend (van de Srananwoorden bos bos)'.)

Een meid lof. ('Een vluggertje'; van het Engelse make love, 'de liefde bedrijven'.)

Dja dja. ('God', van het Jamaicaanse Jah, Jehovah; dja dja is ook het Srananwoord voor 'heel sterk'.)

Ik vond hun taalgebruik zó opvallend - veel meer dan dat van de stadsjongelui - dat ik samen met de jongeren een boekje en een cd heb gemaakt, die echter op last van het ministerie van Justitie niet verspreid mochten worden, omdat men de taal niet 'netjes' vond.

In ieder geval heb ik veel van datgene wat ik heb geleerd van deze jongeren, doorgegeven tijdens de lessen die ik verzorg op het Instituut voor de Opleiding van Leraren te Paramaribo. De toekomstige docenten moeten voeling blijven houden met de taal die toekomstige studenten gebruiken om zich uit te drukken, vind ik. [...]

MI ROWSU

Tot in Nederland is de opmars van het Sranan merkbaar. Denk maar aan het succes van het half Nederlands-, half Sranantalige lied 'Mi rowsu (Tuintje in mijn hart)' van Jan Smit en de Surinaamse rapper Damaru, dat nota bene onderscheiden werd met de Sterren.nl Award voor het beste (Nederlandstalige) lied.

En ook de jonge Surinamers in Nederland gebruiken graag Sranan. Ze kunnen zich ermee onderscheiden van autochtone Nederlanders, (en andere groepen), en het biedt ze de kans zich onverstaanbaar uit te drukken als het handig uitkomt. In die kringen zijn ook de huidige toepassingen van woorden als doekoe ('geld'), smaatje ('Iekker ding') en mocro ('Marokkaan) ontstaan - dus niet, zoals wel gedacht wordt, in Suriname zelf. Daar waren ze aanvankelijk onbekend, maar inmiddels is dat anders. Dankzij Nederlandse toeristen kwamen ze ook in Suriname terecht, en daar verliep het volgens het beproefde recept: ze werden er direct opgenomen in het grenzenloos gastvrije Surinaamse Sranan.

ALAKONDRE

Die open houding van de Surinaamse samenleving laat zich prima samenvatten met één enkel Srananwoord: alakondre. Letterlijk betekent het 'alle landen' (kondre komt van het Engelse country), maar het werkelijke begrip omvat veel meer dan dat. Bij alakondre verdwijnt de scheidslijn tussen landen, volkeren, kleuren, culturen, gemoedstoestanden - tussen het 'vreemde' en het 'eigene'- zonder dat het door iemand wordt opgelegd. Het is het tegengestelde van apartheid, dat Afrikaanse woord dat ook wereldberoemd is geworden.

Namens Suriname bied ik Nederland dit grenzenloze woord alakondre aan. Niet als woord van het jaar, waar men in Nederland zo verzot op is. Maar als woord van de toekomst. Ik wens het Nederland uit de grond van mijn hart toe.

(bron: maandblad 'Onze Taal', nummer 2/3 2010, blz. 52-53)

 

Alida Neslo en Arnold Schalks besloten nogmaals samen te werken in het kader van ParamariboSPAN, een kunstmanifestatie ter gelegenheid van de viering van het 145–jarig bestaan van De Surinaamsche Bank. Dit maal kreeg het resultaat van de samenwerking de vorm van een muzikale performance voor twee spelers en een gitarist. De titel luidt: SROTO.

To: Ada Korbee
From: Arnold Schalks
CC: Alida Neslo, Ann Hermelijn
Subject: Re: Sroto
Date: Mon, 25 Jan 2010 18:10:27 +0100

Dag dames A, A en A: hier is A.
Ik heb vanmorgen 1 beamer opgehaald bij het Centrum Beeldende Kunst. Er zitten kabels bij voor een speler: 2 x VGA en 1 x composiet video kabel (zo'n geel tulpje). De beste kabel: een s-video kabel (met aan beide zijden s-video 'male'), ontbreekt. Ik zal er een meenemen.

Ik neem mijn laptop mee naar Suriname, maar gezien de kwetsbaarheid en mijn grote afhankelijkheid van het apparaat, gebruik ik die liever niet voor de voorstelling. Bovendien zijn de Mac-verloopstekkertjes van computer naar beamerkabel nogal prijzig. Vooralsnog heb ik er geen.

Ik weet nog niet wat het medium voor het beamerbeeld wordt, maar ik neem aan dat dat een DVD is. (Alida, klopt dat?) In dat geval zou het fijn zijn als we gedurende de opening over een 'eigen' dvd-speler kunnen beschikken.

Het zou nuttig zijn om wat beeldmateriaal te krijgen van het rommelhok, zodat Cora en ik ons een beetje kunnen inleven in de zooi. Ik ben bovenal blij dat jullie me kunnen gebruiken, wat anders hang ik toch maar wat rond te hangen. Ik spuug alvast in mijn handen en doe een mondkapje op.